افزایش چندین برابری اجاره‌بهای مسکن کوچ اجباری بسیاری از ساکنان جنوب شهر به نقاط حاشیه‌ای را در پی داشته است. این در حالی است که در قلب تهران نیز محله‌هایی وجود دارد که بسیاری از اهالی آن به دلیل ناتوانی در پرداخت اجاره، به زاغه‌نشینی روی آورده‌اند. وضعیت زندگی مردم در این مناطق به‌گونه‌ای است که به گفته سپیده علیزاده، فعال مدنی، به مناطق فقیرنشین هند و پاکستان شباهت دارد.
با وجود اینکه ستاد ملی کرونا در مصوبه‌ای اعلام کرد نرخ مجاز افزایش اجاره‌بهای مسکن بین ۱۵ تا ۲۵ درصد است، گزارش‌های میدانی از شهرهای بزرگ از جمله تهران نشان می‌دهد که صاحب‌خانه‌ها نرخ اجاره منازل مسکونی را دو تا چهار برابر افزایش داده‌اند. گزارشی که خبرگزاری ایسنا از وضعیت اجاره خانه در تهران منتشر کرده، نشان می‌دهد ناتوانی مردم در پرداخت هزینه‌های اجاره مسکن باعث شده است ساکنان مناطق غرب و شرق تهران به سمت حاشیه‌های شهر کوچ کنند. همچنین گزارش سایت تجارت‌نیوز در مرداد۱۴۰۰، از افزایش ۵۰ تا ۱۰۰ درصدی نرخ اجاره در تهران حکایت دارد و نسبت به دو سال قبل، افزایش جابه‌جایی‌ها از شمال به جنوب و از جنوب به حاشیه شهر را نشان می‌دهد.
روزنامه همشهری نیز در تابستان ۱۴۰۰ در گزارشی از وجود انبارهایی در حاشیه شهر تهران پرده برداشت که در آن‌ها لوازم منزل زوج‌هایی نگهداری می‌شود که نتوانسته‌اند هزینه اجاره را پرداخت کنند و اثاث خود را به انبارها سپرده و خود راهی خانواده اقوام شده‌اند.
وزارت راه و شهرسازی در یکی از گزارش‌های جدید خود اعلام کرده است که بیش از دوسوم درامد خانواده‌ها برای اجاره صرف می‌شود. همه این موارد در حالی است که دیگر هزینه‌های زندگی نیز افزایش چشمگیری یافته و نرخ اقلام خوراکی بین ۳۰ تا ۹۰ درصد بالا رفته است. در همین حال، نه تنها درامد خانواده‌ها افزایش نیافته که به دلیل بحران‌های ناشی از مشکلات اقتصادی و همه‌گیری کرونا، کاهش هم داشته است و بسیاری از کارگران شغل و درامد خود را از دست داده‌اند. اینک کار به جایی رسیده که اعلام شده از هر سه نفر ایرانی، یک نفر زیرخط فقر است.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
حاشیه‌نشینی و زاغه‌نشینی محصول فقر و محرومیت است. وقتی خانواده‌ها توان پرداخت هزینه‌ها را نداشته باشند، چاره‌ای جز این ندارند که کیفیت زندگی خود را پایین بیاورند و این اتفاقی است که در دو سال اخیر در ایران گسترش یافته است؛ به طوری که اگر در گذشته ساکنان روستاها و شهرهای کوچک به حاشیه شهرها کوچ می‌کردند، حالا این ساکنان شهرهای بزرگ‌اند که به نقاط حاشیه‌ای رانده می‌شوند. کارشناسان اجتماعی هشدار داده‌اند در صورت ادامه این وضع، مناطقی در قلب شهرهای بزرگ به سکونت‌گاه‌های غیررسمی و تجمع زاغه‌نشینان تبدیل خواهد شد.
سپیده علیزاده، فعال اجتماعی، با اشاره به اینکه بخش زیادی از زاغه‌نشین‌های پایتخت با خود تهران فاصله چندانی ندارند، به خبرگزاری رکنا گفت: «مثلا در مناطق ۱۸، ۱۹ و ۲۰ که قسمتی از خود تهران‌اند، زاغه‌نشین‌های زیادی وجود دارند؛ حتی اطراف راه‌آهن، کوره‌های آجرپزی یا بلوار آزادگان هم می‌توان این زاغه‌نشین‌ها را مشاهده کرد.»
به گفته سپیده علیزاده، وضعیت زندگی در این محله‌ها به‌گونه‌ای است که وقتی به آن‌ها واردمی‌شویم، گمان می‌کنیم که به محلات فقیرنشین هند یا پاکستان سرزده‌ایم.
این فعال اجتماعی با یادآوری شرایط بد زندگی زنان و کودکان در مناطق حاشیه‌ای، یک دامداری بزرگ در خیابان زندیه تهران را مثال زد و گفت: «تمام کارکنان این دامداری ایرانیانی‌اند که زیر دو میلیون تومان حقوق می‌گیرند. مسئولان این دامداری هم برای کارکنان خود آلونک‌های بسیار نامناسبی را فراهم کرده‌اند و این افراد به همراه خانواده‌هایشان به‌نوعی زاغه‌نشین‌اند.»
یکی از آسیب‌های اجتماعی در محله‌های حاشیه‌ای فرزندآوری خانواده‌ها به تعداد زیاد است. سپیده علیزاده نیز به این مسئله اشاره می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از خانواده‌های زاغه‌نشین با وجود شرایط دشوار اجتماعی و اقتصادی، فرزندان زیادی دارند و زنان برخی از این خانواده‌ها حتی با وجود اینکه مردان خانواده از پس هزینه‌های همین فرزندان هم برنمی‌آیند، باردارند و قرار است فرزند دیگری را به این زندگی فقیرانه اضافه کنند.»
علیزاده مهم‌ترین عامل فرزندآوری در خانواده‌های زاغه‌نشین را در فقر فرهنگی و آموزشی می‌داند و این در حالی است که حکومت نیز با هدف اجرای سیاست‌های ابلاغی علی خامنه‌ای در حوزه جمعیت، برای آموزش خانواده‌ها و پیشگیری از بارداری‌های زودهنگام هیچ اقدامی انجام نمی‌دهد؛ حتی خانه‌های سلامت و بهداشت محله‌ها نیز از ارائه هرگونه خدمات آموزشی به خانواده‌ها منع شده‌اند.
به گفته سپیده علیزاده، مدیران شهری قطعا از فضاهای پرآسیب شهر تهران اطلاع دارند اما نه تنها دغدغه حل مشکلات زاغه‌نشین‌ها را ندارند بلکه فعالان مدنی را نیز به سیاه‌نمایی و جوسازی متهم می‌کنند. او با بیان اینکه هر جا یک کوره آجرپزی یا یک محله زاغه‌نشین وجود دارد، قطعا آسیب‌هایی نظیر اعتیاد و کار کودک نیز در آن پیدا می‌شود، گفت: «این‌ها نکاتی بدیهی‌اند که شاید عامه مردم ندانند ولی قطعا مسئولان از آن باخبرند.»
